S.1. Çalışan Temsilcisi ne demektir?

Çalışan Temsilcisi; iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları izleme, tedbir alınmasını isteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konularda çalışanları temsil etmeye yetkili çalışanı ifade etmektedir.

S.2. İş kazası nedir?

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanuna göre iş kazası; İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen engelli hâle getiren olayı ifade eder.

5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kanuna göre iş kazası;

a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, 

b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle veya görevi nedeniyle, sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu nedeniyle işyeri dışında,

c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

d) Emziren kadın sigortalının, çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,

e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, 

meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaydır.

S.3. Kişisel Koruyucu Donanımların (KKD) kullanılmasında genel olarak 1. öncelik ne olmalıdır?

KKD lerde bulunması gereken ortak özelliklerinden biri de konfor ve rahatlıkla kullanılmasıdır. Ancak riskli işin güvenle yapılabileceği konfor ve rahatlıkta kullanılabilir olması gerekir.

Örneğin sağdaki fotoğrafta görülen; kara mayınlarının temizlenmesinde kullanılan koruyucular, giyen kişilerin hareketlerini yüksek oranda kısıtlayan, çok sıcak havalarda ayrıca rahatsız eden ekipmanlardır. Ancak öncelik güvenlik olacağından bu ekipmanların kullanılması gerekir.

S.4. KKD lerde “Koruma Sınıfı” ne demektir?

İlgili KKD’ nin kullanıcıyı hangi tehlikeye karşı ne kadar koruyacağına dair KKD’ nin performansını gösteren ifadedir. Mümkün olan en üst koruma düzeyi ve farklı risk seviyeleri için uygun koruma sınıfları belirlenmelidir.

KKD' nin sahip olması gereken bir veya birkaç özelliğinin performans değerleri belirlenerek hedeflenen risklerin seviyesine uygun farklı koruma sınıfları tanımlanır. Örneğin partiküllere karşı koruyucu maskelerde; ilgili standarda göre yapılan testlerin sonucunda %78 verimlilik performansı ile çalışan maskenin koruma sınıfı FFP1 işaretini alır, %92 için FFP2 ve %98 için FFP3 işaretlerini alır.

S.5. Kişisel Koruyucu Donanımların (KKD) “koruma sınıfları ve koruma seviyeleri” nedir?

KKD, öngörülebilen kullanım koşulları altında, kullanıcıyı mümkün olan en yüksek düzeyde koruyarak riskli işin güvenle yapılabileceği şekilde tasarlanmalı ve üretilmelidir. Bunun için KKD' nin tasarım aşamasında ergonomi ilkelerinin uygulanması gerekir. Aynı zamanda mevcut en ileri teknoloji ile en yüksek seviyede korumalı ve yapılacak işin çevresel etkenlerine ve farklı kullanıcı gruplarının karakteristik özelliklerine uyarak en üst düzeyde "kullanılabilir" olmalıdır.

KKD' nin sahip olması gereken bir veya birkaç özelliğinin performans değerleri belirlenerek hedeflenen risklerin seviyesine uygun farklı koruma sınıfları tanımlanır. KKD koruma sınıfı, KKD’ nin kullanıcıyı ilgili tehlikeye karşı ne seviyede koruyacağına dair test edilip onaylanmış değeridir ve mevzuatın öngördüğü uluslararası geçerli işaretlerle ürün üzerinde belirtilir ve kullanım kılavuzunda açıklaması yapılır. Örneğin, baretin hangi sıcaklıklarda ve hangi riske karşı koruyucu olacağı, maskenin zararlı kimyasalların hangilerini filtreleme yapabileceği, kıyafetin ergimiş metal sıçramasına dayanımı olup olmadığı, eldivenin kaç watt elektriksel güç ile çalışılmaya müsaade edildiği vb. 

Burada daha detaylı bir örnek olarak partiküllere karşı koruyucu maskenin yüzde kaç filtreleme yapabileceğine dair performans değerleri ile aldığı koruma sınıfları ve işaretleri verilebilir. İlgili standarda göre yapılan testlerin sonucunda %78 verimlilik performansı ile çalışan maskenin koruma sınıfı FFP1 işaretini alır, %92 için FFP2 ve %98 için FFP3 işaretlerini alır.

Farklı koruma sınıfları ortama veya kişisel maruziyete göre seçilebilir. Her durumda birkaç koruma sınıfı veya performans seviyesi kullanılıyorsa, karşılık gelen risk seviyeleri ve/veya uygulama alanlarının dikkatli bir şekilde belirlenmesi ve üretici tarafından ürün ile ilgili bilgilerde açıkça ve anlaşılır biçimde belirtilmesi gerekir.

* Kaynak: (Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi, İş Sağlığı ve Güvenliği-Ünite 13, Kişisel Koruyucu Donanımlar, Yasemin Öymez)

S.6. Kişisel Koruyucu Donanımların (KKD) seçiminde hangi kriterlere göre hareket edilmelidir?

KKD’ ler risklerle mücadelede en son ancak cankurtaran bir tedbirdir. KKD programının ilk aşaması saha analizidir. Risk değerlendirmesi sonucu belirlenen tehlikelerin etkilerinin neler olabileceğinin belirlenebilmesi için saha analizi yapılmalı ve basitçe bir kontrol listesi ile ihtiyaçlar tespit edilmelidir.

KKD tipi, korunacak vücut bölgesi ve tehlikeye göre belirlenir. Örneğin dışarıdan gelecek darbelere karşı başı korumak için kullanılacak KKD tipi barettir, çalışanın başını bir yere sürtmesi hâlinde saçlı deriyi korumak için kullanılacak KKD tipi endüstriyel keptir. Partiküllere karşı solunumu korumak için kullanılabilecek KKD tipi solunum koruyucu maskedir. Asit ile çalışmalarda çalışanın elini korumak için kullanılabilecek KKD tipi kimyasallara karşı koruyucu eldivendir.

İşi yapan kişiye uygun KKD’ nin seçilmesi önemlidir. Örneğin yanlış beden numarası ile seçilen eldiven kullanımında, ele büyük gelen eldiven ile çalışmada kullanıcının omzuna ek kuvvet uygulandığı ve enerji tüketiminin ve yorgunluk hissinin arttığı tespit edilmiştir. Benzer şekilde küçük eldiven ile de elde ek kuvvet ve enerji tüketiminin artması ile korunamama ve başka risklerin oluşması olasılığı yükselmektedir.

ÖRNEK; Eldiven seçimi için “saha analizi” yapılacak olduğunda: 

İşyerinde yapılan işlemlerde; Zararlı maddelerin cilt tarafından emilimi, Sert kesim / Lazer kesim, Keskin sıyrık Delinme, Termal ve kimyasal yanma, Çok yüksek sıcaklık tehlikelerinden hangilerinin olduğu tespit edilir.

Sonrasında, kullanıcın özellikleri incelenir. Beden / boyut /el ölçüleri biliniyor mu? Cilt problemi var mı? Ciltte tahriş / açık yara var mı? Terleme problemi var mı? Cilt alerjili mi? Sorularına cevap aranır.

Çalışanın maruz kalabileceği tehlikelere karşın uygun koruma sağlayacak şekilde koruma seviyesi ve sınıfı tespit edilmelidir.

* Kaynak: (Atatürk Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi, İş Sağlığı ve Güvenliği-Ünite 13, Kişisel Koruyucu Donanımlar, Yasemin Öymez)